İslam âlemi temsilcisiz gerçekten de. Ne oldu da bu toplum zorba hükümdarlar yetiştirdi yine? Halkına zulmeden, kendi saltanatı uğruna gücünün yettiği herkese bulaşmakta beis görmeyen bu diktatörler, İslam toplumunun önünde sadece engel değil, artık tehlike de oluşturmaktadırlar.

Bu umre ziyaretimde, bunca yaşadıklarımdan sonra hayatımın bundan sonraki bölümünde duygu, düşünce ve yaşam tarzımda kayda değer değişiklikler olacağını şimdiden görüyorum. Acının tadını öğrendim. En kederli anımda mutluluk aramayı öğrendim. Daha önce bildiğimi sandığım sabretmeyi, tefekkürü ve tevekkülü yaşayarak öğrendim. Olayları ve insanları büyük küçük değil, doğru eğri diye değerlendirmeyi öğrendim. Erteleyebileceğimiz her şeyi erteleyerek yaşamışız, bunu anladım. Anladım ki dünyevi işlerin bizi sürüklediği cadı kazanında çoğu değerleri ıskalamışız. Hayatın gerçek anlamının kaçıp gittiğinin farkına bile varamamışız.

Şimdi başa dönmüştük. On sekiz gün nasıl geçmişti, on sekiz saat gibi mi yoksa on sekiz ay gibi mi, bunu algılayamıyorum. Sanki ikisi de doğruydu. Arkasına bakmayan izlerini göremez.

Geriye dönüp baktığımda, tüm yaşananlara rağmen yaptıklarımın doğruluğuna inanıyorum.